فرآیند زایمان

 

فرایند زایمان معمولاً به سه مرحله تقسیم می شود:

مرحله ی اوّل: از زمان شروع  دردهای زایمانی تا بازشدن کامل دهانه ی رحم می باشد.

مرحله ی دوم: لز باز شدن کامل دهانه ی رحم تا خروج نوزاد می باشد.

مرحله ی سوم : از خروج نوزاد تا خروج جفت می باشد.

مرحله اوّل زایمان 

مرحله اول نیز سه قسمت دارد: دردهای ابتدایی، دردهای فعال، مرحله انتقالی. تمامی مرحله ی اوّل ممکن است 14 – 12 ساعت برای شکم اوّلها و 6 – 5 ساعت برای مادرانی که قبلاً هم زایمان کرده اند طول بکشد. نیروی انقباضات رحمی، دهانه ی رحم را باز می کند ومیزان این باز شدن معمولاً با سانتیمتر بیان میشود که باز شده کامل دهانه ی رحم 10 سانتی متر می باشد.

دردهای ابتدایی . از شروع انقباضات واقعی زایمانی تا هنگامی که دهانه رحم 4 سانتی متر باز شده باشد می باشد.

دهانه رحم علاوه بر باز شدن، نازک هم شده است. این قسمت معمولاً از همه مراحل قابل تحمل تر می باشد. واز آنجایی که این قسمت از مرحله اوّل حدود 6 ساعت طول می کشد، بسیاری از خانمها ترجیح می دهند این مرحله را درمنزل بسر ببرند. باز شدن دهانه رحم در این مرحله بسیار کندتر از مرحله بعدی است. برای مثال برای عبور از 2 سانتی متر به 4 سانتی متر زمان بسیار بیشتری می برد تا این که از 6 سانتی متر به 8 سانتی متر بروید، هر چند که در هر دو، 2 سانتی متر پیشرفت کرده اید .

دردهای فعال . از زمانیست که دهانه رحم 4 سانتی متر باز شده تا هنگامی که به 7 سانتی متر برسد . وقتی که دهانه رحم 6 سانتی متر باز شده باشد، انقباضات بسیار قوی تر گردیده اند و دفعات آنها نیز بتدریج افزایش می یابد و زمان بیشتری به طول می انجامند . برای مثال هر دو دقیقه یک انقباض 60 ثانیه‌ای ممکن است رخ دهد. دراین مرحله احتمالاً احساس گرمی می کنید، دهانتان خشک می شود، کمی خسته می شوید و کمرتان نیزدرد می گیرد. بهتر است مرتب تغییر وضعیت بدهید ولی به پشت نخوابید. مرتب ادرار کنید (ساعتی یک بار) و در صورت امکان حوله ی گرمی به کمرتان بگذارید. صورتتان رابشویید (برای رفع احساس گرما) و نفسهای عمیق بکشید.

مرحله ی انتقالی . زمانی است که دهانه ی رحم 8 سانتی متر باز شد تا وقتی که به 10 سانتی متر برسد . این مرحله به عقیده بسیاری از زنان دردناک ترین مرحله است و البته خوشبختانه کوتاه ترین مرحله (معمولاً90 – 20 دقیقه طول می کشد) در این مرحله احساس دفع مدفوع بشما دست می دهد و این نشان می دهد که سر جنین به راست روده  شما فشار می آورد و نزدیک زایمان هستید.

سایرعلامتها ی این مرحله عبارتند از: تحریک پذیری، نشانه  خونی، لرز، تهوع و استفراغ ، گرفتگی پاها و تعریق ( البته ممکن است هیچ یک از این علامتها را نداشته باشید). سعی کنید بدنتان راشل کنید و نفسهایتان راسریع تر کنید. اگر احساس گیجی می کنید درون دستهای بسته تان تنفس  کنید. مرتب تغییر وضعیت دهید ودر صورت نیاز هیچ اشکالی ندارد که سر وصدا کنید.

ناگهان یک احساس کاملاً متفاوتی به شما دست می دهد. شما یک فشاری در لگنتان حس می کنید و یک تمایل غیر قابل کنترل برای زور زدن به پایین به شما دست می دهد. اما اگر دهانه ی رحمتان 10 سانتی متر باز نشده باشد نباید زور بزنید چراکه باعث صدمه به دهانه  رحم خود می شوید. با فشار های شما و انقباضات رحمی، سر جنین پایین تر می آید و به کف لگن فشار وارد می کند بطوری که با عضلات خارجی این ناحیه لگن بنام پرینه، مماس می گردد. همچنانکه سر جنین به آرامی پرینه را متسع می سازد، شما هم یک احساس ناراحت کننده کشیدگی و سوزش در این منطقه می کنید. خوشبختانه این احساس فقط لحظه ای است چون که فشار سر جنین به پرینه یک نوع بی حسی طبیعی ایجاد می کند. این مرحله یک مرحله ی بسیار بحرانی برای جنین شما می باشد. البته اینجا آخر خط نیست ممکن است این مرحله طولانی شود و تا خروج کامل جنین 90 دقیقه طول بکشد ولی معمولاً کوتاه تر است مخصوصاً اگردراین مرحله عمل چیدن پرینه (اپیزیاتومی) توسط ماما یا پزشک صورت گیرد که باعث می شود مرحله دوم سریع تر انجام شود و فشار کمتری به سر جنین وارد گرددو از پارگی احتمالی عضلات این ناحیه ( که ترمیم آنها نیزمشکل تر می باشد) جلوگیری کند. بعد ازاتمام مرحله سوم، با انجام چند بخیه اپیزیاتومی  ترمیم می شود. معمولاً در همه  شکم اوّلها این اقدام (اپیزیاتومی) صورت می گیرد واکثر شکم دوم ها نیزبی بهره نیستند ولی شکم سوم ها به بعد معمولاً احتیاجی به این عمل ندارند چرا که عضلات پرینه شل تر شده اند و مقاومت چندانی در مقابل عبور جنین نشان نمی دهند و مرحله  دوم خود بخود سریع تر صورت می گیرد.

 

جنین دراین مرحله چگونه است؟

با شروع و پیشرفت دردهای زایمانی، سر جنین ( که در روزها یا هفته های آخر با ر داری وارد لگن شده بود) . به عریض ترین قسمت لگن حرکت می کند و دراین حین مرتب تغییر وضعیت می دهد و می چرخد و البته به مثانه و راست روده  شما بیشتر فشار وارد می کند.

در طی زایمان و بیشتر در مرحله  دوم، جمجمه جنین تحت فشار بدن شما قرار می گیرد و بطور مرتب تغییر شکل می دهد. به همین علت اگرسر نوزادتان کشیده به نظر می رسد و یا قسمتی از آن به نظر تغییر شکل یافته می رسد، نگران نباشید چون این حالت به علت همین فشارهای لگن به سر جنین ایجاد شده است و بعد از یکی دوروز کاملا ًبر طرف می شود. استخوانهای جمجمه جنین در همه جا کاملاً سفت نشده اند ونقاط نرمی بنام فونتانل  ویا ملاج درجلو و پشت سر نوزاد وجود دارند. این نقاط نرم به استخوانهای جمجمه اجازه می دهند که در برخی نقاط بر روی هم بخوابند و در مجرای زایمانی بهتر جای گیرند.

بطور طبیعی نوزاد با سر به دنیا می آید. البته می تواند با پاها، باسن، صورتو ابرو(حالتی بین سر و صورت) نیز به دنیا بیاید ولی مطلوب ترین حالت همان حالت سر می باشد و از حالتهای مختلف سر، حالتی بهتر و شایع تر از بقیه است که صورت جنین به پشت مادر باشد.

زایمان نوزاد با پاها (بریچ) تقریباً 3 0/0 کل زایمانها را تشکیل می دهد. در این حالت البته زایمان طولانی ترو مشکل تر خواهد بود (مخصوصاً درد کمر). زایمان طبیعی دراین حالت هم برای شما دردناک تر خواهد بود ، هم برای جنین پرخطر و البته برای ماما یا پزشک هم مشکل تر. بیشتر حالتهای بریچ را سزارین می کنند (مخصوصاً در شکم اوّلها و شکم دوم ها).

مرحله دوم : تولد نوزاد

 

برای زایمان احتمالاً شما را به اتاق زایمان و تخت زایمان راهنمایی می کنند (گاهی با برانکار می برند). احتمالاً تخت زایمانی رادر مطب ماما یا پزشکتان دیده اید، بیشتر شبیه به صندلی بزرگ و بلندی است که دو پایه در انتها دارد که پاهای شما را روی آنها قرار می دهند. ناحیه تناسلی شما با مواد ضد عفونی کننده شسته می شود و روی شکم و پاهایتان پارچه های استریلی پهن می گردد.

هنگامی که دهانه  رحمتان 10 سانتی متر باز شد، ماما یا پزشکتان به شما می گوید که می توانید به طرف پایین زور بزنید (معولاً بطور ناخود آگاه چنین احساسی راخواهید داشت) . بهتر است زور زدن شما همراه بایک بازدم آهسته باشد. بیش از 6-5 ثانیه نفستان راحبس نکنید. در صورتی که پس از 30 دقیقه پیشرفتی نکردید و جنین نزول نکرده است (پایین نیامده است)، وضعیت سر پا نشستن نیزمی تواند کمک کند. نزول جنین در مجرای زایمانی به کمک فشارهای شما و انقباضات ماهیچه های شکمی و دیافراگم (عضله کف قفسه سینه)صورت می پذیرد. هرچند این مجرا حدود10 سانتی متر بیشتر نیست ولی ممکن است 20 دقیقه تا دو ساعت (درزایمانهای مشکل) طول بکشد تا او این مسیر را طی کند. هنگامی که سر جنین کاملاً پایین آمد و به پرینه فشار آورد، اپیزیاتومی می تواند انجام گیرد.

آخرین انقباض قبل از زایمان سر، احتمالاًباعث یک احساس سوزش و کشیدگی می شود. بعد از تولد سر، یک شانه و سپس شانه  بعد و بلافاصله بقیه بدن به دنیا می آید. قسمت مشکل زایمان در درجه  اوّل همان سر می باشد. زایمان شانه اوّل نیز مقداری ایجاد درد می کند اما بقیه بدن تقریباً به بیرون لیز می خورد.

معمولاً دهان و بینی نوزاد تمیز می شود و شما برای اوّلین بار صدای گریه او را می شنوید (که هیجان انگیزترین مرحله  زایمان وحتی عمرتان می باشد!)دراین مرحله نوزاد هنوزازطریق بند ناف به شما متصل است. مامایا پزشکتان بند ناف رادر دست می گیرد و هنگامی که ضربان آن تمام شد اوّل با دو پنس آنرا می بندد و سپس می چیند. سپس یک گیره  پلاستیکی در فاصله  3-2 سانتیمتری شکم نوزاد، برروی بند ناف می بندد و بقیه آن رامی چیند. از عجایب خلقت است که پس از آن همه سختی و درد و خستگی و احتمالاً بی خوابی، با تولد نوزاد، تقریباً همه دردها از بین می روند. بخصوص هنگامی که نوزاد کوچک و قشنگتان را (که9 ماه در انتظار دیدارش بودید) می بینید، همه دردها حتی فراموش می شوند!

البته توجه دارید که کل مدت دردهای ناراحت کننده زایمان طبیعی شاید به اندازه مدت یک دندان درد ساده باشد! ولی متأسفانه همیشه آن چنان از دردهای زایمانی و شدت ومدت آنها نقل شده است که باعث وحشت مادران جوان می گردد.

فورسپس و واکیوم  ( زایمان با دستگاه )

برخی مواقع ممکن است دردهای زایمانی به خوبی پیشرفت کنند ولی در انتها خروج جنین با کمی اشکال مواجه شود و یا ازاین لحاظ مشکل نباشد منتها به علت زجر جنین ویا حالت اضطراری دیگری خروج سریع جنین اجباری باشد. دراین حالت ممکن است پزشکتان تشخیص دهد که استفاده از فورسپس و یا واکیوم بهتر از اجرای سزارین باشد و البته در بسیاری از موارد هم همینطور است و عوارض آنها کمتر از عوارض سزارین می باشد، البته تنها هنگامی که شرایط استفاده از این وسایل وجود داشته باشد که این تشخیص راباید به عهده پزشکتان بگذارید .

یک فاکتور مهم در هنگام بکار برده هر دو وسیله اینست که باید شرایط اجرای سزارین اورژانس مهیا باشد چراکه ممکن است از این وسایل نتیجه بدست نیاید و بیمار فوراً باید تحت عمل سزارین قرار گیرد. احتمال عدم موفقیت با واکیوم بیشتر از فورسپس می باشد و ایجاد ضربه به پوست سر جنین بیشتر است.

مسأله ای که حائز اهمیت است اینست که اگر به پزشکتان اعتماد دارید، مطمئن باشید او فقط در جایی که لازم و ضروری است از فورسپس و یا واکیوم استفاده می کند و همیشه سلامت شما و نوزادتان را نسبت به همه چیز ارجع می داند.

 مرحله  سوم :خروج جفت

جفت عضوی است که در طول حاملگی به دیواره رحم متصل است و از طریق بند ناف به جنین وصل می باشد. مسوولیت تغذیه و اکسیژن رسانی به جنین و دفع ضایعات جنین به عهده جفت می باشد.

پس از تولد نوزاد، انقباض رحم متوقف می شود و می تواند پس از آن همه فعالیت کمی استراحت کند. پس از چند دقیقه دوباره منقبض می شود. این انقباضات جفت را از دیواره  رحم جدا کرده و آنرا به بیرون هدایت می کنند که معمولاً با خروج مقداری خون نیز همراه می باشد.

پس از خروج جفت، ماما یا پزشکتان اقدام به ترمیم اپیزیا تومی می کند (در صورتی که انجام شده باشد)بخیه ها را با نخهای قابل جذب انجام می دهند که در عرض 20 – 15 روز جذب می شوند. نوزادتان کاملاًبررسی می شودوبه شما داده می شود. بهتر است هر چه زودتر او را شیر دهید. این کار هم ارتباط عاطفی نوزاد و مادر را تقویت می کند، هم جریان شیرزودتر برقرار می شود و هم رحم زودتر به حالت اوّلیه بر می گردد (به علت هورمونهای مترشحه در اثر مکیدن پستان).

حداقل تا دو ساعت در زایشگاه خواهید ماند و ماما یا پرستار آن بخش خونریزی رحمی شما را کنترل می کند و در صورتی که رحم شما منقبض شد و خونریزی تان کنترل گشت شما را به اطاقتان در بخش منتقل می کنند.

هر چند پس از آن همه تلاش احساس  خستگی می کنید ولی احتمالاً برای خوابیدن بیش از اندازه هیجان زده هستید و بعد از خبر دادن به فامیل و آشنایان حتماً بیشتراز هر کاری تمایل دارید به عضو جدید خانواده تان نگاه کنید  و او را تجلیل نمایید و البته هر کسی هم به دنبال شباهت تازه وارد عزیز با خود می باشد .