مادری شاداب، کودکی سالم مادر و کودک

مادری شاداب، کودکی سالم مادر و کودک بررسی ها نشان می دهند که وضعیت عاطفی مادر باردار و نوع محیط(از نظر سطح استرس) می تواند در دوره رشد جنین و به دنبال آن در سلامت و سازگاری کودک(دوران بعد از تولد) تاثیر داشته باشد. عوامل زیستی - اجتماعی - روانی زیادی وجود دارند که می توانند در رشد طبیعی جنین اثر منفی داشته باشند. با این حال در این نوشتار تلاش شده است تا به طور اختصاصی در مورد فشار روانی، حالت های عاطفی و اضطراب مادر و توصیه هایی در جهت بهداشت روانی مادران باردار مطالبی ارائه گردد. "فشار روانی" چیست؟

اجازه دهید نگاه کلی به مفهوم و نقش استرس بر بدن و ذهن داشته باشیم. استرس(فشار روانی) اصطلاحی است که به صورت های گوناگون تعریف شده است. با این حال به مفهوم دقیق تر، استرس را پاسخ غیر اختصاصی بدن به هر گونه درخواست تعریف می کنند. استرس یک حالت درونی(روان شناختی) است که از هر گونه تغییر در بدن، موقعیت و محیط ما ایجاد می شود. بنابراین بارداری هم می تواند یکی از مهم ترین این تغییرات محسوب شود. وجود طولانی مدت محرک های تنش زا می تواند فرد را به مرحله فرسودگی رسانده و تقریباً در پیدا شدن بسیاری از بیماری ها نقش داشته باشد. استرس در ایجاد زخم معده، حمله قلبی، آسم، کاهش کارایی سیستم ایمنی بدن، فشار خون بالا(برای مادران باردار به طور اختصاصی خطرناک می باشد) و همچنین واکنش های هیجانی مانند: خشم، احساس گناه ، افسردگی و اضطراب نقش دارد، که شاید در مورد آن ها مطالبی شنیده باشید. حالت های عاطفی و اضطراب مادر چه تاثیری بر جنین و نوزاد دارد؟ با وجود این که بین دستگاه عصبی جنین و مادر ارتباط مستقیمی وجود ندارد، پژوهش هایی نشان داده است که استرس مادر در هنگام حاملگی، بر رشد جنین و رفتار فرزندش(پس از تولد) تاثیر می گذارد. حالاتی مانند ترس و اضطراب، در دستگاه عصبی خودکار مادر سبب آزاد شدن بعضی از مواد شیمیایی و ورود آنها به جریان خون می شود. علاوه بر این، در چنین شرایطی از غده های داخلی(به ویژه غده فوق کلیوی)، انواع و مقادیر مختلفی هورمون ترشح می شود که در سوخت و ساز طبیعی بدن و واکنش های شیمیایی خون مادر تغییراتی ایجاد می کند. با این فرایند مواد شیمیایی از راه جفت به جنین منتقل می شود. ممکن است هورمون های استرس زا بر دستگاه قلب و عروق جنین اثر منفی بگذارند و سبب تحریک جنین و تشدید حرکات او در داخل رحم شوند. مطالعات نشان داده است که در صورت تداوم ناراحتی مادر طی چند هفته، حرکات جنین در تمام طول بارداری به حد بسیار بالایی می رسد و اگر این ناراحتی ها کوتاه مدت باشد حالت تحریک پذیری جنین معمولاً چند ساعت طول می کشد. به هر حال فشار عاطفی مادر باردار در طولانی مدت؛ خواه ناشی از مشکلات زناشویی باشد یا عقاید منفی در مورد بچه دار شدن و یا حوادث ناگوار زندگی، نتایج مشابهی برای سلامت مادر و کودک به دنبال خواهد داشت. مادران غمگین و یا مضطرب، نوزادانی پیش از موعد، کم وزن، بیش فعال، تحریک پذیر، ناآرام، بدغذا و یا نوزادانی که به شدت نیاز به آغوش مادر دارند، به دنیا می آورند. و از آنجا که اضطراب مادر در دوران حاملگی، زایمان سخت یا زودرس را موجب می گردد، صدمه ها و ضربه های هنگام تولد و تولد زودرس، احتمال ابتلای نوزادان به اختلال های جسمی و ذهنی را افزایش می دهد. چه توصیه هایی برای کاهش استرس، در دوران بارداری می توان ارائه داد؟ از آنجایی که رهایی از موقعیت های استرس زا اجتناب ناپذیرند، پس بهتر است روش هایی به کار بریم تا به شکل موثرتری بتوانیم با محرک های استرس زا برخورد و اثر آن ها را کنترل کنیم. البته اهمیت این موضوع برای به کارگیری روش های منطقی پدر و مادران آینده در جهت رشد مطلوب فرزندانشان می باشد، زیرا سلامت و شادابی جامعه در گرو فرزندانی است که به آن جامعه تحویل می دهیم. در اینجا برخی از توصیه ها و روش های عملی ارائه شده است: * عجله نکنید! ضروری است زن و شوهر، مسائل و تعارض های خود را پیش از تصمیم گیری در مورد فرزند دار شدن حل کنند. در زندگی زناشویی با مشکلاتی مواجه می شویم که برخی از آن ها را به راحتی یا نسبتاً راحت حل می کنیم. اما وقتی تعارض آزاردهنده ای را تجربه می کنیم، برای رهایی از استرس ناشی از آن یا پیشگیری از افزایش پیامدهای آن، بهتر است هر چه زودتر با یک دید منطقی و عاقلانه به حل آن بپردازیم. * یکی از این راه کارها، حل مساله یا "Solving Problem" است. این روش خود دارای مراحل و جزئیاتی است که در زیر به آن ها اشاره شده است. البته بهتر است این روش ها زیر نظر یک روانشناس و مشاور خانواده عملی شود. مراحل 1- شناسایی مشکل 2- ارائه ی راه حل ها 3- بررسی راه حل ها 4- انتخاب بهترین راه حل 5- اجرا 6- مرور عملکرد و ارزیابی سوال ها 1- موضوع اصلی نگرانی چیست؟ 2- راه حل عملی چیست؟ 3- پیش بینی راه حل ها چیست؟ 4- تصمیم چیست؟ 5- چگونه اجرا کنیم؟ 6- آیا راه حل موثر بود؟ عملکرد ها 1- عوامل تعارض را مشخص و در مورد مساله صبحت کنید. خوب گوش کنید، سوال هایی بپرسید، نقطه نظر طرف مقابل را جویا شوید، مساله را به صورت شفاف و دقیق بنویسید. 2- هر ایده و فکری که به نظرتان می رسد یادداشت کنید.(بدون حذف و بدون ارزیابی تاثیرگذاری آن). تا جایی که ممکن است اهداف خود را به طور روشن و به صورت رفتاری، مشخص کنید. 3- راه حل های مرحله قبل را مورد بحث قرار دهید. مزایا و معایب هر کدام را با ذکر دلیل مشخص کنید. می توانید به نقاط مثبت و منفی هر راه حل، نمره ای بین صفر تا 100 بدهید. سپس راه حل ها را بر اساس عملی و مطلوب بودن رتبه بندی کنید. 4- بر این اساس، راه حل قابل اجرا(مفیدترین، بهترین و یا ترکیبی از آن ها) را انتخاب کنید. 5- جهت اجرای راه حل، برنامه ریزی کنید و مراحل، زمان و مکان اجرای آن را مشخص کنید و سپس به اجرای عملی راه حل انتخاب شده بپردازید. 6- اگر تلاش هایتان به حل مشکل منجر شد یا شما را به حل آن نزدیک کرد، در همان جهت ادامه دهید. در صورتی که در عمل، مشکلاتی پدید آمده باشد، ایجاد تغییرات لازم در اجرا و حتی در راه حل انتخابی نیاز است و باید راه حل بعدی دنبال شود.