بهترین سن برای ختنه کردن

بیشتر پدر و مادرها بر این باورند که ختنه یک جراحی ساده و کوچک است، اما والدینی هم هستند که از عوارض این عمل ظاهرا کوچک هراس دارند و کودک خود را تا سنین بالا برای ختنه نزد پزشک نمی‌برند.

در همین رابطه گفتگویی انجام داده‌ایم با دکتر صلاح‌الدین دلشاد، فوق‌تخصص جراحی کودکان و نوزادان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران، تا اطلاعات‌مان را در این زمینه اصلاح کنیم. آقای دکتر! از نظر پزشکی، چرا عمل ختنه در پسربچه‌ها باید انجام شود؟ در حقیقت می‌توان گفت که ختنه اولین عمل جراحی در تاریخ بشر است و در بسیاری از ادیان به‌ویژه در اسلام یک سنت تلقی می‌شود و بر هر مسلمانی واجب است که عمل ختنه را انجام دهد. انجام ختنه در پسربچه‌ها از بروز عفونت‌های ادراری، چسبندگی‌ها و سرطان‌های آلت تناسلی جلوگیری می‌کند و به همین دلیل امروزه در بسیاری از کشورها این عمل شایع است. بهترین زمان برای انجام ختنه چه سنی است؟ هنوز اختلاف‌نظر بسیاری در این زمینه وجود دارد، اما به اعتقاد من و بسیاری از همکاران بهترین زمان برای این عمل بین یک تا سه ماهگی است، زیرا کودک، مرحله نوزادی را طی کرده، رشد آلت تا حدودی صورت گرفته و از طرفی کودک هنوز به سنی نرسیده که این عمل موجب ایجاد خاطرات بد در ذهن او شود و عواقب روانی به همراه داشته باشد. توصیه ما این است که این عمل حتما قبل از دو سالگی انجام شود تا به بی‌هوشی نیازی نباشد و عمل با بی‌حسی صورت گیرد و احتمال خون‌ریزی کاهش یابد. اگر انجام ختنه به تاخیر بیفتد، چه مشکلاتی برای کودک ایجاد می‌شود؟ معمولا عفونت‌های ادراری در کودکان شایع است و دختربچه‌ها 5 تا 6 برابر بیشتر از پسربچه‌ها به این بیماری مبتلا می‌شوند، اما در کودکان پسر زیر یک سال که ختنه نشده‌اند، عفونت ادراری بیشتر است. در عین حال همان‌طور که گفتم با افزایش سن کودک، باید به جای بی‌حسی از بی‌هوشی استفاده کرد. همچنین خون‌ریزی‌های ناشی از انجام ختنه بین یک تا سه ماهگی بسیار کمتر است و احتمال خون‌ریزی با افزایش سن، بیشتر می‌شود و به تبع آن استرس و نگرانی‌های خانواده نیز افزایش می‌یابد. آیا روش‌های مختلفی برای انجام ختنه وجود دارد؟ بله؛ برای انجام ختنه از دو روش: جراحی و استفاده از حلقه استفاده می‌شود. در جراحی، عروق گره ‌زده شده و مخاط و پوست بخیه زده می‌شوند، اما در روش حلقه‌گذاری، برش و بخیه وجود ندارد و پس از حدود یک هفته تا 10 روز حلقه استفاده شده خود به خود جدا می‌شود و می‌افتد. این روش‌ها چه عوارضی را در پی دارند؟ در صورتی که هر یک از این روش‌ها به درستی انجام نشود، عوارض مختلفی را به همراه خواهد داشت. عدم برخورداری از تبحر لازم برای انجام عمل ختنه ممکن است موجب شود که پوست به مقدار کافی از آن منطقه برداشته نشود و یا برعکس. احتمال هماتوم پس از عمل و جمع شدن خون در زیر پوست نیز وجود دارد. همچنین در صورت عدم انجام صحیح عمل ختنه ممکن است در درازمدت نوک مجرای ادراری تنگ شود. استفاده ی نامناسب از دستگاه کوتر که در عمل ختنه برای سوزاندن رگ‌ها به کار می‌رود نیز ممکن است موجب سوزاندن پوست شود. از طرفی انجام عمل ختنه توسط افراد کم‌تجربه ممکن است باعث بریده شدن قسمتی از سر آلت، ایجاد سوراخ‌های دیگر روی آلت تناسلی و همچنین ایجاد فیستول گردد. گاهی نیز عوارض شدیدی از ختنه‌های نادرست به جا می‌ماند. در مواقعی که پوست به اندازه کافی برداشته نمی‌شود، پس از مدتی مجددا پوست، تمام آلت را می‌پوشاند و ترشحات مخاطی، زمینه‌ساز سرطان در بزرگسالی می‌شود. گاهی هم ممکن است با استفاده از حلقه در عمل‌ ختنه به دست افراد کم‌تجربه، سر آلت درون حلقه خفه شود که در این صورت کودک قادر به ادرار نیست. بنابراین در انجام ختنه با استفاده از حلقه لازم است که اندازه حلقه‌ها متناسب انتخاب شوند. در عین حال، خون‌ریزی‌های شدید به خصوص در روش جراحی یکی از عوارض ختنه‌های نادرست است. بنابراین انجام این عمل ظریف و حیاتی حتما باید توسط جراح یا ارولوژیست کودکان، ارولوژیست عمومی و جراح عمومی انجام شود و پزشکان عمومی تنها در صورت گذراندن دوره‌های آموزشی باید اقدام به انجام این عمل کنند تا از پس عوارض احتمالی آن هم برآیند. بعد از عمل ختنه، مراقبت‌های خاصی لازم است؟ در عمل ختنه به روش حلقه‌گذاری، حلقه پس از یک هفته تا 10 روز می‌افتد و کودک بعد از عمل می‌تواند پوشک شود. حتی می‌توانند کودک را بعد از ادرار کردن زیر آب بگیرند، زیرا پانسمانی وجود ندارد. اما انجام این عمل فقط تا یک سالگی امکان‌پذیر است. در روش جراحی کودک نباید تا چند روز پوشک شود، زیرا پانسمان از بین می‌رود و تعویض آن برای کودک بسیار دردناک است. بعد از یک هفته هم می‌توان کودک را به حمام برد تا پانسمان خود به خود جدا شود. گاهی بنا به صلاح دید پزشک و به منظور جلوگیری از عفونت، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود، اما در اکثر مواقع این کار لازم نیست. اما نکته بسیار مهم این است که گاهی پس از انجام عمل ختنه، عارضه تنگی دهانه مجرای ادراری را شاهد هستیم که به راحتی قابل پیشگیری است. اگر 3 تا 4 ماه بعد از انجام ختنه، نوک آلت کودک با وازلین یا ویتامین A چرب شود و تا یک ماه بعد هم، مرتب ادرار کودک با آب شسته شود، این عارضه ایجاد نخواهد شد. در چه صورتی نباید کودک را ختنه کرد؟ به هر حال، کودکانی هستند که پوست روی آلت آنها ملتهب است و گاهی نیاز به برش دارد، زیرا موجب تنگی مجرای ادراری کودک می‌شود و کودک نمی‌تواند ادرار کند. در صورت مشاهده چنین عارضه‌ای عمل ختنه به تاخیر می‌افتد و با رفع این مشکل، ختنه انجام می‌شود. گاهی نیز چسبندگی پوست به نوک آلت و خروج ترشحات زردرنگ (که زمینه‌ساز بروز سرطان در افراد ختنه نشده است) از آلت را شاهد هستیم که به صورت تورم و چسبندگی نمایان می‌شود و بعد از برطرف کردن این عارضه‌، کودک می‌تواند ختنه شود. اما در مواردی هم مشاهده می‌‌شود که دهانه مجرای ادراری، در جایی غیر از محل طبیعی و زیر آلت باز می‌شود که به بیماری "هیپوسپادیازیس" شهرت دارد و ما در یک جراحی تقریبا پیچیده از پوست اضافی ختنه نشده، برای ایجاد مجرا در محل طبیعی خود استفاده می‌کنیم. این جراحی باید حدود یک سالگی و توسط ارولوژیست اطفال یا جراح اطفال انجام پذیرد و کودکانی که با وجود این مشکل، ختنه می‌شوند به مشکل برمی‌خورند. آیا انجام عمل ختنه روی فعالیت‌های جنسی فرد در بزرگسالی هم تاثیری دارد؟ پوستی که ختنه‌گاه را می‌پوشاند از دو لایه پوستی و مخاطی تشکیل شده و کاملا از هم متفاوت‌اند و هنگام برش حین عمل ختنه، برش لایه مخاطی نباید بیشتر از 5 میلی‌متر باشد، زیرا در غیر این صورت، تاثیر منفی بر فعالیت‌های جنسی دوران بزرگسالی خواهد داشت. حرف آخر؟ ختنه یک عمل ظریف و حیاتی است و مادر باید در طول مدت جراحی، کنار فرزندش باشد تا استرس کودک و حتی مادر کاهش یابد. در عین حال، من انجام ختنه بلافاصله بعد از به دنیا آمدن کودک (زیر یک ماهگی) را توصیه نمی‌کنم. اگر چه این جراحی معمولا بیش از نیم ساعت طول نمی‌کشد و به ظاهر ساده و پیش پا افتاده است، اما گاهی با انجام غیرصحیح آن، ممکن است عوارض غیرقابل جبرانی برای کودک به جا گذارد که والدین باید به این نکته، توجهی خاص داشته باشند و صرفا به دلیل قیمت ارزان تر، کودک خود را برای انجام ختنه نزد افراد غیرمتخصص نبرند و حتما برای انجام عمل ختنه، به یک پزشک ماهر و با تجربه مراجعه کنند. سامان گلناری سلامتیران