در مردان:
دو روش اصلی برای جلوگیری از بارداری که در حال حاضر موجود است و مردان میتوانند از آن استفاده کنند، کاندوم (کاپوت) و وازکتومی است. فعلاًهیچ نوع روش هورمونی برای جلوگیری از بارداری برای مردان وجود ندارد. انتخاب روش جلوگیری از بارداری به عوامل مختلفی از جمله سبک زندگی جنسی و سن بستگی دارد. بهتر است که تصمیم در این مورد، مشترکاً با همسرتان گرفته شود. مزیت کاندوم این است که کارایی آن 95 درصد است و میتواند از عفونتهای آمیزشی هم در مرد و هم در زن پیشگیری کند. بسیاری از مردان وقتی مطمئن شوند که در آینده نمیخواهند بچهدار شوند، روش وازکتومی را انتخاب میکنند. وازکتومی روش سادهای است، اما برگشت ناپذیر بودن آن را باید همیشه مدنظر قرار داد.
1)استفاده از کاندوم: کاندوم را باید قبل از تماس جنسی پوشید چون ممکن است اسپرم قبل از انزال هم آزاد شود. در ابتدا باید هوا را از انتهای آن خارج کنید. سپس کاندوم را برروی آلت نعوظ یافته بکشید. پس از پایان مقاربت، باید موقع خارج کردن آلت، کاندوم را در جای خود نگاه دارید تا مانع نشت منی از کنارههای آن شوید. هیچگاه از یک کاندوم برای چند دفعه استفاده نکنید.
2)وازکتومی: وازکتومی مانع از انزال و خروج اسپرم تولید شده در بیضهها میشود. در این روش، بخش کوچکی از مجاری منتقل کننده اسپرم از بیضه به آلت برداشته میشود. این عمـل با بیحسـی موضعـی و از طریـق برشهای کوچکی که در کیسه بیضه داده میشود، انجام می گیرد و حدود40 دقیقه طول میکشد. تا مدت12 تا 16 هفته بعد از وازکتومی، مایع منی همچنان حاوی اسپرم است و بنابراین باید از روشهای دیگر جلوگیری از بارداری استفاده کرد تا موقعی که آزمایش منی ثابت کند که هیچ اسپرمی باقی نمانده است. وازکتومی را باید به عنوان روشی برگشتناپذیر محسوب کرد، چون هر چند میتوان دو قسمت جدا شده مجراهای قطع شده را به هم متصل کرد اما باروری در اغلب موارد، دوبار به دست نمیآید.
در زنان:
تصمیم گیری برای انتخاب روش جلوگیری از بارداری، از موضوعاتی است که تا حدی به انتخاب فردی شخص بستگی دارد. سن، سبک زندگی، وضعیت سلامت و عقاید شخصی، همگی بر انتخاب فرد تأثیر می گذارد. بهتر است با همسرتان تصمیم بگیرید. هدف از این فصل آن است که به عنوان راهنما به شما کمک کند تا بتوانید مناسب ترین روش را انتخاب کنید و درباره آن با پزشک خود یا پزشک درمانگاه تنظیم خانواده گفتگو کنید. اکثر روش های جلوگیری از بارداری، در برابر عفونت های آمیزشی از فرد محافظت نمی کنند. با همه این اوصاف، کاندوم های مردانه و زنانه، 95 درصد در پیشگیری از این عفونت ها مؤثر واقع می شوند. روشی را انتخاب کنید که برای شما ضرری نداشته باشد و مؤثر باشد و با سبک زندگی و خواست های شما هماهنگ باشد. در صورتی که قطعاً تصمیم گرفته اید که در آینده نمی خواهید صاحب فرزند شوید، احتمالاً عقیم سازی مردانه (به مبحث وازکتومی مراجعه کنید) یا عقیم سازی زنانه برای شما مناسب است.در زیر چندین روش رایج در کشورمان را مورد بررسی قرار میدهیم:
1)سترون سازی زنان: سترون سازی، از روش های جراحی است که مانع از رسیدن تخمک به رحم می شود و از روش های دایمی جلوگیری از بارداری محسوب می شود. معمولاً این روش با استفاده از لاپاروسکوپی و زیر بیهوشی عمومی انجام می شود. برش های کوچکی بر روی شکم داده می شود و از طریق آنها وسایل جراحی وارد شکم می شود. سپس هر یک از لوله های حمل تخمک (فالوپ) را با گیره می بندند یا آنها را می برند و گره می زنند. در عرض چند روز، کاملاً بهبود پیدا می کند. این روش تأثیری بر تولید هورمون یا عملکرد جنسی ندارد. با وجود این، معمولاً برگشت پذیر نیست و نباید بدون فکر کردن کامل، آن را انجام داد.
2)روش های پوششی: این روش ها مانع از ورود اسپرم به داخل رحم می شوند. این روش شامل کلاهک گردن رحم، دیافراگم و کاندوم های مردانه و زنانه است. روش های پوشش در صورت استفاده ازمواد اسپرم کش (که در حال حاضر در بسیاری از کاندوم ها وجود دارد) مؤثرتر هستند.
3)روش های هورمونی: قرص های جلوگیری از بارداری حاوی هورمون های استروژن و پروژسترون هستند و مانع آزاد شدن تخمک می شوند. این قرص ها بسیار مؤثرند و در زنانی که عوامل خطری مانند سیگار کشیدن، چاقی یا سابقه ایجاد لخته در رگهای خونی را ندارند، بی ضررند. قرصهای صرفاُ پروژسترونی عمدتا با ضخیم کردن مخاط دهانه گردن رحم تاثیر خود را می گذارند و مانع از ورود اسپرم می شوند. استفاده از این قرص ها در بیشتر زنان مناسب است. با وجود این برای آنکه قرصهای صرفا پروژسترونی مؤثر واقع شوند، باید هر روز آنها را دقیقاً در همان ساعت مصرف کرد. پروژسترون را می توان به صورت تزریق هایی که هر سه ماه یکبار انجام می شود یا به صورت کپسول های کاشتنی که دوام سه ساله دارند مصرف کرد.قرصهای ضد بارداری 5 نوع هستند.برای انتخاب نوع قرص حتما به پزشک مراجعه کنید.
4)روش های مکانیکی: دستگاه داخل رحمی ضد بارداری یا آی. یو. دی توسط پزشک یا ماما در محل خود کار گذاشته می شود تا مانع از کاشته شدن تخمک بارور شده در مخاط رحم شود. سیستم داخل رحمی ( آی. یو. اس.) که نوعی آی.یو.دی دارای پروژسترون است، مقدار خونریزی در طی عادت ماهیانه را کم می کند و به پیشگیری از عفونت های لگن کمک می کند.آی.یو.دی فقط برای زنانی مناسب است که حداقل یک فرزند دارند.زیرا گذاشتن آی.یو.دی در موارد نادری باعث خطر نازایی میشود.احتمال حاملگی با آی.یو.دی در حدود 3 در صد است.
5)روش های طبیعی :
الف)پرهیز دوره ای: به این صورت است که دمای بدن و مخاط گردن رحم به دقت کنترل شود تا بتوان زمان تخمک گذاری را پیش بینی کرد. سپس از مقاربت در حول و حوش این زمان پرهیز می شود.بطور کلی بعنوان یک فرمول ساده، اگر از روز 11 تا 18،از آمیزش خودداری شود میتوان از حاملگی جلوگیری کرد.توجه داشته باشید که اولین روز عادت ماهیانه را باید از اولین روز خونریزی قاعدگی در نظر بگیرید و 10 روز پس از آن را یازدهمین روز بحساب بیاورید.در فاصله ی روزهای 11 تا 18 میتوان از کاندوم یا روشهای دیگر استفاده کرد.این روش بعنوان یک روش مؤثر و قابل اطمینان در جلوگیری از حاملگی بشمار نمیرود.
ب)بیرون ریختن منی هنگام ارگاسم مرد:در این روش مرد درست قبل از رسیدن به حالت ارگاسم آلت خود را از مهبل زن خارج میکند و آب خود را بر روی شکم یا سینه ها یا پشت زن و یا روی صورت زن میریزد.(در این موارد در فصل روشهای سکس بطور کامل صحبت خواهیم کرد).این روش اگر با دقت انجام گیرد روش مؤثری برای جلوگیری بشمار میرود.
ج)شستشوی داخل مهبل:در این روش بلافصله پس از مقاربت،زن باید مهبل خود را بطور کامل و دقیق با آب ساده با دمای معمولی یا مواد دیگری مثل آب صابون، سرکه، آب نمک یا کوکاکولا شستشو دهد.این روش به تنهایی روش قابل اطمینانی نمیباشد.
پیشنهاد: اینجانب پیشنهاد میکنم سه روش فوق را با هم ترکیب کنید تا نتیجه بهتری بگیرید.ترکیب این سه روش با هم میتواند روش قابل اطمینان و مؤثری باشد بویژه برای کسانیکه نمیخواهند از مواد دارویی و هورمونی برای جلوگیری استفاده کنند.